Omgaan met manipulatie, chantage en intimidatie

Manipulatie en haar uitingsvormen

Verwar assertiviteit en overtuigingskracht niet met manipulatie. Hoewel er ook een beïnvloeding van uitgaat is er een belangrijk verschil.

Sociale invloed tussen mensen is normaal, het maakt deel uit van de balans van geven en nemen. Die dynamiek is de basis van constructieve relaties.

Bij manipulatie raakt de balans uit evenwicht. De één misbruikt de ander doelbewust om er zelf beter van te worden.

Manipulatie

Bij manipulatie gaat het om subtiele, misleidende, psychologische spelletjes waarbij iemand doelgericht aftast hoe hij macht krijgt om zelf iets te bereiken.

Ze charmeert, belooft van alles of doet alsof ze handelt vanuit jouw belang. Of hij liegt, vertelt fantastische verhalen, prijst je de hemel in om je even later af te blaffen of te kwetsen.

Iemand die manipuleert past de eigen strategie vlot aan: werkt iets niet, dan vindt hij of zij wel een andere manier. Daarbij let de persoon goed op jouw reacties en gevoelens. Niet om er rekening mee te houden, maar wel om de druk op te bouwen, jouw zwakke plek te vinden en het eigen doel te bereiken.

Emotionele chantage

Emotionele chantage is een krachtige vorm van manipulatie. Daarbij probeert iemand je direct of indirect te bedreigen of te straffen als je niet doet wat hij of zij wilt.

De basis van chantage is altijd een dreigement. Vaak gaat het om een als … dan … redenering. Ook hier vindt de persoon snel jouw zwakke plek en speelt goed in op jouw verlangens, angsten, schuldgevoelens en geweten.

De ander straft je bijvoorbeeld door je onbekwaam, gevoelloos, slecht of egoïstisch te noemen. Of legt de schuld voor jullie verslechterde relatie of voor eigen problemen bij jou.

Intimidatie

Intimidatie is een andere vorm van manipulatie. Daarbij probeert iemand je gedrag te beïnvloeden door je doelbewust af te schrikken, voor schut te zetten, bang te maken, in verwarring of verlegenheid te brengen of te verlammen.

Soms intimideert iemand openlijk. Bijvoorbeeld door je te beschuldigen, te dreigen met negatieve gevolgen (bv lichamelijk geweld, reputatieschade, straf, ontslag, …), door doelbewust heel explosief te communiceren (schreeuwen, roepen, schelden) of door te gooien met spullen.

Soms gebeurt de intimidatie meer bedekt door het op de persoon te spelen en de eigen macht te benadrukken.

Hoe reageer je op manipulatie, emotionele chantage en intimidatie?

Houd vast aan je eigen normen, waarden, verlangens en wensen

Bewaak je eigen grenzen. Laat angst, plicht- en schuldgevoelens je beslissingen niet bepalen. Jouw grens is dé grens.

Stel zo snel mogelijk duidelijk je grens. Geef verder geen tekst en uitleg, want daarmee geef je de ander alleen maar munitie om erop door te gaan.

Volhard daarbij in het onverstoord negeren van uitspraken die bedoeld zijn om je onzeker of bang te maken of om je met een schuldgevoel op te zadelen. Blijf je grens rustig en resoluut herhalen, zonder boos of geïrriteerd over te komen.
Je blijft bijvoorbeeld zeggen:

• Nee, dat doe ik niet.
• Dat kan best zijn, en ik zeg nee.
• Dat kan best zijn. Dat is jouw kijk.
• Ik ga hier niet verder op in.
• Dat is niet mijn mening. 
• Spijtig dat je er zo over denkt.
• Kennelijk zien we de dingen anders.

Chantage kenmerkt zich door een als-dan formulering. ‘Als jij x doet, dan gebeurt y’.
Benoem deze de ‘als- dan koppeling’ en stel de persoon zelf verantwoordelijk voor de gemaakte koppeling. “’Dus jij zegt dat als ik x doe, jij er dan voor zorgt dat y gebeurt.”

Ga zeker niet in op provocaties. Dit is een truc. Als je geïrriteerd geraakt en begint te roepen, word jij de agressor en lijkt de ander het slachtoffer.

Meld en registreer dit incident

En bespreek je ervaring met je verantwoordelijke en met je collega’s.

Contacteer de vertrouwenspersoon

Neem contact op met de vertrouwenspersoon als het je persoonlijk raakt en je met iemand over je ervaringen wil praten.

Doe aangifte bij de politie

Onder bepaalde omstandigheden gaat het om strafbaar gedrag.