Hoe verloopt instrumenteel agressief gedrag?
Instrumenteel grensoverschrijdend of agressief gedrag is doelgericht en berekend. Het gedrag en adrenalinepeil bij de dader kent een vrij vlak verloop. Maar let op, het kan ook omslaan in frustratieagressie als hij zijn doel niet bereikt.
Vlak verloop
Bij instrumenteel of proactief grensoverschrijdend of agressief gedrag gaat de persoon in de aanval of verdediging om anderen onder druk te zetten en zo diens doel te bereiken of zin te krijgen. De persoon zet de grensoverschrijding of agressie doelgericht en rationeel in als een berekend machtsmiddel.
De dader wil controle, ‘de baas’ zijn, zijn of haar zin krijgen of mening opleggen. Tegelijk heeft de dader zichzelf en de eigen emoties in de hand.
Het gedrag en de adrenalinepeil bij de dader kent een vrij vlak verloop. De dader weet goed waar diej mee bezig is.
Spelen met emoties
Toont de dader in dit geval heftige emoties? Dan zijn ze onecht en gespeeld. Maar vaak passeren eerst andere pogingen de revue: vleierij, lief of zielig doen, hulpeloosheid. Ook koud en kil blijven en dreigementen inzetten, is goed mogelijk. Tenslotte kan de dader ook net diens reputatie als ‘agressieveling’ inzetten om je bang te maken.
Typisch voor instrumenteel grensoverschrijdend en agressief gedrag is dat de dader uitzoekt voor welke emotie jij gevoelig bent. Zelf heeft de dader de eigen emoties goed onder controle en zoekt naar de juiste hoeveelheid grensoverschrijding of agressie om de nodige spanning, angst of onzekerheid bij jou op te wekken.
Duidelijke vormen van instrumenteel grensoverschrijdend of agressief gedrag zijn dreigementen en intimidatie. De dader suggereert dat jou of je omgeving iets nadeligs of verschrikkelijks zal overkomen als je niet meewerkt.
Weet dat de dader die suggestie meestal enkel zal uitvoeren als dat zinvol is. Lees: als hij of zij werkelijk denkt dat hierdoor het eigen doel dichterbij komt. Meestal zal de dader de risico’s voor zichzelf beperken en daarom goed letten op jouw reacties: als hij of zij te veel agressie inzet, kan dat tegen zichzelf keren. De dader probeert je vooral bang te maken en vermijdt de kans om zelf beschuldigd te worden van een misdrijf. Het kan gaan om directe of indirecte bedreigingen: zijdelings een gevaarlijk voorwerp of wapen laten zien, met de eigen kwalijke reputatie zwaaien, bedreigende of obscene gebaren maken, op voorwerpen of meubilair slaan, heel dicht in jouw persoonlijke ruimte komen. Zelden worden de dreigementen echt uitgevoerd en wordt er schade berokkend.
Instrumentele agressie kan omslaan in frustratieagressie
Het voorgaande wil natuurlijk niet zeggen dat je de dreigementen niet serieus moet nemen. Want hoe weloverwogen en doelgericht iemand dreigementen ook inzet, instrumenteel grensoverschrijdend en agressief gedrag kan omslaan in frustratieagressie.
Veel hangt af van de mate van zelfcontrole van de dader en of je hem of haar al dan niet beledigt.
Respect blijft ook in deze omstandigheden een belangrijke basishouding. Zo houd je diens eigenwaarde in stand. Krijgt de dader de indruk gezichtsverlies te lijden of niet gerespecteerd te worden, dan frustreer je de dader en verhoog je de kans dat diens gedrag doorschiet naar frustratieagressie.
Maar onthoud: respect voor de persoon betekent niet dat je het grensoverschrijdende of agressieve gedrag waardeert