Op de koffie bij Hergoman Seppe van Wagenschot

“Het was een bewuste beleidskeuze waar onder andere ikzelf een voorzet had toe gegeven”. Wagenschot had eerder al beslist om het oude model van straffen en belonen achter zich te laten. De organisatie wilde meer herstelgericht werken. Medewerkers kregen de kans om een opleiding agressiecoach te volgen. Seppe ging daar graag op in.

Na de opleiding zag hij dat zijn rol als agressiecoach de aspecten preventie, interventie en opvang/nazorg bij conflict en agressie goed afdekt maar dat er toch iets mankeerde. En dat was de mogelijkheid tot echt herstel, herstel op een strategisch doordachte manier, ingebed in een visie. Hergo, en ruimer, het herstelgerichte gedachtegoed van Ligand zou de aanpak van conflict en agressie helemaal af maken.

Wagenschot deed een oproep bij medewerkers om een opleiding tot Hergo-moderator te volgen. Seppe was er als de kippen bij.

Seppe laat niet op elk conflict, ruzie of agressieve uiting een Hergo los. “Dan zou ik mijn tent hier kunnen zetten en komen wonen.” Hij selecteert. Hoe doet hij dat? Hij is naast leefgroep-opvoeder ook begeleider van het sportaanbod voor alle jongeren van Wagenschot en dat spreekt in zijn voordeel. Hij kent de jongeren zo goed als allemaal, en zij hem.

Niet elke jongere is gebaat bij of kan een Hergo aan. Emotioneel of verstandelijk. Dat is zijn eerste selectiecriterium.

Een tweede heeft met veiligheid te maken. Als een conflict of agressiesituatie de veiligheid van de betrokkenen bedreigt, dan is het belangrijk om in te grijpen. Hergo biedt daar een uitweg voor. Door een conflict of agressiesituatie kan de relatie tussen de betrokkenen een stevige knauw krijgen. Dan kan Hergo een forum bieden voor het herstel van die relatie.

Een derde belangrijk criterium is inzicht. Inzicht in het feit dat wat gebeurde een probleem is, niet kan en dat ieder er zijn aandeel in heeft. Heeft een jongere dat inzicht niet of ontkent hij dat er een probleem is, dan heeft Hergo geen zin.

Seppe merkt op dat Hergo niet alleen helend is voor de jongeren. Ook de opvoeders ervaren het als helend. “Bij Hergo is echt gesprek mogelijk. De herstelvragen zorgen voor verdieping, in de mate dat de verstandelijke mogelijkheden van de jongere dat toelaten.

Door die verdieping is opnieuw contact mogelijk. Tijdens de gesprekken krijgen de deelnemers erkenning voor hoe ze zich voelden in het conflict. En dat is echt herstellend.” Seppe merkt op: “Ik haal veel voldoening uit de gesprekken omdat ze de band tussen de jongere en mezelf versterken.”

Wagenschot werkt voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen met gedrags- en emotionele problemen al dan niet in combinatie met een autisme spectrum stoornis. Sommigen hebben ook een verstandelijke beperking.

“Hergo’s toepassen zoals we ze in theorie hebben geleerd is in Wagenschot niet haalbaar. Onze jongeren hebben het sowieso moeilijk met veel prikkels tegelijkertijd. Een groepsoverleg met veel volk is voor hen moeilijk tot niet haalbaar. Op maat van de jongeren werken betekent binnen Hergo: verkleinen. Dan zijn er minder prikkels.” En dat is belangrijk want een Hergo is geen gezellig babbelmomentje. Het gaat over echte conflicten, die pijn doen. Stresserend op zichzelf.”

Seppe vertaalde het Hergo-aanbod in Wagenschot naar een stappenplan. Hij past het stramien flexibel toe om het gesprek zo veel mogelijk op maat van de betrokken jongere(n) te doen. 

In de eerste ronde informeert hij alle betrokkenen over Hergo en plant hij de verkennende gesprekken. Een belangrijke strategische stap is om als eerste die jongere te spreken die het meeste inzicht in de conflictsituatie heeft. “Zo krijg je alvast het compleetste verhaal te horen.”

Daarna pendelt Seppe van de ene betrokken naar de andere, tot hij iedereen sprak. En alle verhalen hoorde. “Het is heel belangrijk dat het verhaal over de situatie zo helder mogelijk is. En daarmee bedoel ik dat ik elke betrokkene een neutraal, feitelijk verhaal kan voorleggen, zonder interpretaties.”

Eens het verhaal helder is, typt Seppe het uit in kernwoorden. En gaat hij weer pendelen, in een tweede ronde. Dan zijn de centrale vragen: “Wat heb je nodig om verder te kunnen?” en “Wat ga jij doen om dit conflict tot een goed eind te brengen?”

De derde stap is het eigenlijke herstelgesprek. Ook hier weegt Seppe af of het haalbaar en zinvol is om alle betrokkenen samen te brengen. “Tijdens dat gesprek ben ik zeer sturend wat de structuur betreft. Dat is nodig om de betrokkenen bij de les te houden. En om te zorgen dat de zaken die gezegd moeten worden, gezegd worden.”

Wat de afronding betreft, de herstelgebaren die voorgesteld worden, heb je best geen te grote verwachtingen. “Je moet content zijn met elk klein stapje. Het belangrijkste is het gesprek. Ik hecht hier meer waarde aan dan aan het samen bakken van een cake.”

Als het gesprek goed verloopt, hebben de deelnemers een inzicht gekregen en is het contact terug mogelijk. Dat is waar het voor Seppe om draait. Je leert in het herstelgesprek om even het perspectief van de andere in te nemen. Daar haal je het meeste uit.

“Ik ben op dit moment een opleiding in elkaar aan het steken. In het najaar dompel ik de hoofdopvoeders onder in de Hergo-methodiek. Later komen de opvoeders aan de beurt.” Hergo situeert zich in het herstelgericht denken op het curatieve niveau: er is al een confrontatie geweest en de breuk die eruit voortkomt moet hersteld worden. Op een meer preventief niveau zijn er ook herstelgerichte interventies mogelijk: de verschillende soorten cirkelgesprekken die Ligand uitwerkte.

We zijn uitgepraat. Seppe vertelde me een zeer geëngageerd verhaal over erkenning en verbinding. Over verwachtingen bijstellen en kleine stapjes nemen. En vooral over geloven in en durven proberen. Conflicten zullen er blijven opduiken. Het verschil zit ‘m in hoe Wagenschot er mee omgaat.

Nogmaals dank voor het gesprek, Seppe.

Uw reporter Ivan Konovaloff