Grensoverschrijdend en agressief gedrag voorkomen in gezinszorg

Goed omgaan met grensoverschrijdend gedrag is voor Familiehulp zeer belangrijk. Net zoals het voorkomen ervan. Het kan gaan om seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar ook om pesten en geweld. Om dit kort en krachtig te duiden ontwikkelde Familiehulp een infographic. Karen Hillaert, één van de vijf interne preventieadviseurs, vertelt er meer over.

Karen: “Familiehulp zet hier heel sterk op in. Want onze medewerkers komen in thuissituaties én werken vaak alleen. Het is voor onze organisatie niet altijd makkelijk om preventief aan de slag te gaan. We geven onze medewerkers zoveel mogelijk informatie mee. Wat is grensoverschrijdend gedrag? Wat kan en mag je doen in moeilijke situaties? Hoe stel je grenzen? Onze infographic is een onmisbare tool. Via eenvoudige taal, korte zinnen en pictogrammen maken we het thema bespreekbaar. Dankzij de infographic gaan medewerkers er makkelijker over praten en zoeken ze sneller hulp. Dat vinden we erg belangrijk.”

Karen: “De infographics introduceerden we tijdens de Covid-periode. We moesten snel en duidelijk communiceren met onze medewerkers. Wat kon en wat kon niet? Communicatiemedewerkers, zorgbeleid, preventiedienst en operationale medewerkers staken de koppen bij elkaar. Elke infographic legden ze ter advies voor aan het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk. De opmaak werd bijzonder goed onthaald. Minder taalvaardige medewerkers, anderstaligen en Nederlandstaligen vonden dit overzichtelijk en handig.”

Familiehulp werkt regionaal met hoofdzetel in Brussel. Met een klantenbestand van 90.000 klanten bestrijken ze een groot werkingsgebied. Vier grote ondersteuningspunten in Vlaanderen sturen 16 subregio’s aan, met elk een regiodirectie. Het verspreiden van de infographic vraagt dus enige planning.

Karen: “De communicatie start bij de preventiedienst. Van hieruit gaat de infographic naar de regiodirectie. Die bezorgt de infographic aan de zorgpartners of coaches (voor de dienstencheques, red.). Zij maken de planning op voor de basismedewerkers en zijn hun eerste aanspreekpunt.

Dit cascadesysteem maakt dat de volledige organisatie mee is met het verhaal. De preventieadviseurs verspreiden de info én overlopen ook de inhoud ervan met de regiodirectie, zorgpartners of coaches. Zo verlagen we de drempel om erover te praten. En houden we het thema levend. De infographic publiceren we ook in ons personeelsmagazine.”

Karen: “We merken écht dat er de laatste tijd sneller over gepraat wordt. Grensoverschrijdend gedrag komt vaker aan bod in de media. Er heerst minder schroom om erover in gesprek te gaan. Tien jaar geleden zou de infographic veel minder impact gehad hebben. Op dat moment was er nog geen uitgesproken #metoo-beweging. Erover praten zat in de taboesfeer.

Hoe gaat Familiehulp om met meldingen van grensoverschrijdend en agressief gedrag? Karen leidt ons door de procedure.

Karen: “Meldingen komen via de zorgpartners of coaches bij één van de preventieadviseurs terecht. Die stuurt zo snel mogelijk een mail met belangrijke informatie die de betrokken medewerker ondersteunt. Zoals bijvoorbeeld de folder ‘eerste hulp bij schokkende gebeurtenissen’. We bellen meteen met de zorgpartner of coach en kijken samen wat er precies gebeurde, welke aanpak aangewezen is en hoe we de medewerker kunnen helpen. Vaak stellen we ook de regiodirectie op de hoogte. Het eerste gesprek tussen zorgpartner en medewerker is belangrijk voor de eerste opvang. Het kan voldoende zijn, maar soms is er nood aan meer ondersteuning. We kijken in dat geval samen welke pistes aangewezen zijn. Zo kunnen we doorverwijzen naar een psycholoog van IDEWE. De medewerker kan rechtsreeks contact opnemen maar we merken dat ze zich meestal tot hun leidinggevende wenden.”

Karen: “We vinden het belangrijk om elke medewerker die met grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd wordt actief op te volgen. Net omdat de gevolgen en effecten zo uiteenlopend kunnen zijn. De ene persoon heeft meer nood aan ondersteuning dan de andere. Het besef komt soms pas later. Wat heb ik nu juist meegemaakt? De zorgpartner contacteert de medewerker binnen de 24 uur. En blijft dit ook doen in de daaropvolgende weken. We laten niemand los. Het systeem werkt. We zijn er voor iedereen. Niemand blijft er alleen mee zitten.”

Ferm Thuiszorg verleent zorg aan verschillende kwetsbare doelgroepen. Waaronder mensen met een afhankelijkheid of verslaving. Meestal van alcohol of medicatie, maar ook van andere drugs. Hulp van experten uit de geestelijke gezondheidszorg is noodzakelijk in het herstelproces van die cliënten. Toch kan Ferm Thuiszorg vanuit haar generalistische eerstelijnspositie een belangrijke rol spelen volgens Annelies Duthu, stafmedewerker psychische zorg en dementie. Of het nu om gezinszorg, dagopvang, gastopvang, woningaanpassing of ondersteuning met klussen of tuinieren gaat.

De organisatie biedt een zinvolle dagbesteding en structuur aan, helpt herval voorkomen en ondersteunt vroegdetectie en -interventie. Herval is eerder regel dan uitzondering. Daarom heb je nood aan een beleid: wat doe je als een cliënt dronken is tijdens de zorgbeurt? Wat als iemand een medewerker vraagt om alcohol te kopen?

Interne richtlijnen opstellen was een dubbele uitdaging voor de organisatie. Hoe kan je ethisch verantwoorde, goede zorg geven en tegelijk de veilige werkomstandigheden van de eerstelijnsmedewerkers garanderen? Wie onder invloed is, komt mogelijk onvoorspelbaar uit de hoek. Bijvoorbeeld met grensoverschrijdend gedrag. Dat moet je voorkomen. Toch stelt Ferm Thuiszorg de regie van de zorgvrager zo veel mogelijk voorop: mensen kiezen niet voor hun kwetsbaarheid, wel voor wat ze vandaag al dan niet doen.

Samen met de regionale verantwoordelijken ontwikkelde de organisatie een interne richtlijn voor zorg aan mensen met (een vermoeden) van afhankelijkheid.

1. Een eerstelijnsmedewerker voorziet nooit in het product van afhankelijkheid. Wel in andere levensmiddelen.
2. Vanaf de intake spreekt de verantwoordelijke met de zorgvrager af dat niemand tijdens de zorgbeurt onder invloed is of gebruikt. Dat kan ook later in het hulpverleningsproces als de zorgvrager niet meteen aangaf dat hij kampt met een verslaving. Dat geldt voor de zorgvrager en voor andere aanwezigen zoals bezoekers of mantelzorgers.
3. Gebeurt dit wel, dan beëindigt de eerstelijnsmedewerker de zorgbeurt onmiddellijk.
4. De volgende zorgbeurt start met een nieuwe lei. Zonder vooroordelen. De verantwoordelijke zoekt samen met de zorgvrager naar een haalbaar moment. Is het bijvoorbeeld moeilijk om tot de namiddag nuchter te blijven? Dan gaat de zorg in de voormiddag door.

Dit is de algemene richtlijn. Uitzonderingen zijn mogelijk want Ferm Thuiszorg werkt op maat. Voor sommige zorgvragers is nultolerantie niet haalbaar. Ook hen wil Ferm Thuiszorg warme zorg geven. Stelt het multidisciplinair overleg met aanwezigheid van een medische functie andere richtlijnen voor? Dan vormen die de maatstaf. Zo zet Ferm Thuiszorg in op zorg voor kwetsbare mensen én waarborgt de organisatie het welzijn van eerstelijnsmedewerkers.